Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum ortamında insanların bayağı elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurunmak, maşeri hayatın gerçekleşmesini elde etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kategorik güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanların şekil ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan görüşlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini elde etmek maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların bütünüdür. Henüz geniş bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri evetşamma düzenidir. Ahbaplık Söz Medlulı Ahbaplık kelimesi Arabi “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na için ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk anlamında da kullanılır. Fen Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi ortamında esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje düz kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun sarrafiyelıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nüsha nitelikteki cümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve tıngır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları üzere derece derece ahbaplık dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasi görüşleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir evetşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanların pasış ve emniyet ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun tatbik amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum ortamında yaşayan insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından kaynaklanan ihtiyaçlarını içinlamaya çhileışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii strüktürsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine isabetli edinmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de bağlıdır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile muayyen bir kodifikasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla adalet, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında kişisel bir özelliği deyimler. Kişi her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni lütfetmek yolunda geceli gündüzlü ve değanlayışmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet nosyonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki ölçü olarak kavil konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaeren kurallar cümleü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve tutunmak durumunda bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni arkalamak, gerekse onu değanlayıştirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her ahit adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta içinmıza müesses ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık anlamında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine isabetli olup olmadığı açısından bir ölçü ve yorum ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve zararlı içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşamma uyacak, hem de bu maşeri hayatın pasış ortamında sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.